لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نظام های سیاسی اقتدارطلب (توتالیتر) در کشورهای سوسیالیستی اروپای شرقی جامعه مدنی موجود در آن کشورها را تحت فشار قرار دادند و نابود کردند. سنت اقتدارطلبانه زیر نفوذ ایدئولوژی احزاب کمونیست و سیاست حاکم بر این کشورها شکل گرفت، به گونه ای که منش سیاسی سیاستمداران بر رفتار سیاسی شهروندان مسلط بود. شکست سوسیالیسم واقعا موجود و تلاش های ناموفق آن برای به نتیجه رساندن سریع نوسازی لیبرال در این جوامع، علاوه بر اخلاق عمومی، ارزش های اجتماعی را نیز دچار آشوب کرد. بحران اخلاقی ریشه دار شد، بی هنجاری افزایش یافت. به علاوه، جامعه به خشونت و جرم گرایید. این امر شکل گیری چارچوب فرهنگی جامعه مدنی و ارزش های اخلاقی آن را مشکل کرد. آزادی و توسعه منش سیاسی جامعه مدنی به عنوان عناصر فرهنگ سیاسی دموکراتیک مستلزم تغییر ساختارها و ذهنیت های موجود در این جوامع است. این امر متضمن این است که قالب های ارزشی سنتی و جوامع سیاسی مبتنی بر نظام اشتراکی، قبیله گرایی، اقتدارطلبی، برابری خواهی، قوم مداری، اتاتیسم (دخالت دولت در کلیه شئون جامعه) و افسانه پردازی گذشته منسوخ شوند. تحقق آزادی و توسعه مستلزم به کارگیری نیروی بالقوه فعال شهروندان، همبستگی و آمادگی آن ها برای انجام دادن تعهدات سیاسی، ابتکار فردی، احترام به منافع عمومی و دفاع جسورانه از آزادی و حقوق اجتماعی است.

شاهنامه نخستین و تنها اثر ادبی در زبان فارسی است که به شکلی منسجم و در قالب شعر سرگذشت شاهان و پهلوانان تاریخی و اسطوره ای را بیان می کند. بیان فردوسی در این اثر آمیخته به اخلاق و حکمت است. شاهنامه، تلاش آدمی در نبردی دائمی برای حفظ حیات است که با رویکردی حکمی و توجه به اخلاق متعالی انسانی همراه است، بازتابش اخلاق وحکمت زیبایی بی نظیری به این اثر حماسی بخشیده است. حکیم فردوسی در آغاز کتاب به صراحت هدف خویش را از سرایش این اثر بیان می کند و ان ساختن پایگاهی است در زیر «سرو سایه افکن دانش» است و در جستجوی پاسخ به سوال مهمی است وآن اینکه بشر را چه شده است که به این خواری وخفت افتاده است؟ و از پژوهندگان روزگار نخست: بپرسیدشان از کیانِ جهان وزان نامداران و فرّخ مِهان که، گیتی به آغاز چون داشتند که ایدون به ما خواربگذاشتند (کزازی، جلال الدین. (1379-1387). نامه باستان. انتشارات سمت ص 20، ج1، )

خودستایی در هر سامانه منش و اخلاقی، خویی نکوهیده است و تنها در قلمرو هنر و هنروری پسندیده و روا شمرده می شود. بسیاری از شاعران بلند آوازه زبان فارسی از جمله خاقانی، انوری و غضایری رازی نازشنامه هایی دارند که نه تنها از ارجمندی آنان نکاسته، بلکه بر آوازه شاعری آنان نیز افزوده است. چامه سرایان پارسی گوی، به ویژه در سده ششم، دشت سخن را ناوردگاه خویشتن می بینند و هماوردجویانه خود را بر چکاد ادب می نشانند. نکوهشنامه، رویه دیگر این شیوه سخن است که شاعر با خوار انگاشتن خود در برابر پدیده های ورجاوند، به خویشتن، ارجمندی می بخشد. خویشتن باوری و خود شیفتگی سرمایه نمود هنری شاعر است.

زمینه و هدف: طبق اسناد مهم کشور، تربیت منش یکی از مهم ترین مسایل آموزشی و تربیتی به شمار می رود. از این رو، پژوهش حاضر با هدف واکاوی مولفه های تربیت منش برای دانش آموزان دوره ابتدایی شکل گرفت. روش: داده ها بر اساس یک طرح پژوهش کیفی از نوع مرور نظام مند جمع آوری شده اند. برای جستجوی متون کلیدواژه ها بر مبنای مرور متون و نظر خبرگان موضوعی انتخاب شدند سپس با درنظرگرفتن میزان ارتباط با موضوع پژوهش، منابع اولیه غربال و تعداد 27 منبع برای بررسی نهایی انتخاب شد، در ادامه با استفاده از تحلیل محتوا و کدگذاری باز و محوری منابع منتخب مورد تحلیل قرار گرفت. جهت بررسی قابلیت اعتبار یافته ها از ضریب توافق بین دو کدگذار استفاده شد که مقدار 91/. بدست آمد. یافته ها: نتیجه این تحلیل ارایه تعریفی جامع از تربیت منش و شناسایی 6 مضمون (ذهن آگاهی، کنجکاوی، شجاعت، تاب آوری، اخلاقیات و رهبری) بود. مطابق سنتز پژوهش های مرتبط تعریف تربیت منش مرتبط به شرح زیر است: تربیت منش تاثیر متقابل مشخص، مشهود، عمدی، آگاهانه و پویا بین عوامل تعیین کننده درونی و تاثیرات بیرونی است که با استفاده از برنامه درسی مدارس، خانواده ها و جامعه برای پروردن ظرفیت اخلاقی در قالب الگوی درونی شده ارزش های هسته ای اخلاقی، عملکردی و شهروندی و نگرش ها و کنش های متعاقب آن قابل آموزش به دانش آموزان است. نتیجه گیری: با جمع بندی نتایج این پژوهش می توان گفت تربیت منش به عنوان یک ضرورت و حق اساسی تاثیر متقابل بین عوامل تعیین کننده درونی و تاثیرات بیرونی است که با در نظر گرفتن مولفه های شناسایی شده و با استفاده از برنامه درسی هدف مند برگرفته از نیازهای افراد و جوامع در قرن 21 برای پروردن ظرفیت های اخلاقی در قالب الگوی درونی شده ارزش ها قابل آموزش است.

در مشروعیت و کارآمدی حکومت ها و در بهروزی و سعادت مردم، مسئولیت پذیری کارگزاران نقشی حیاتی دارد و فقدان یا نارسایی در این امر، مردم، کشور و حکومت را به راه زوال سوق خواهد داد. از این روی، تأمل در چند و چون و چرائیِ مسؤلیت پذیری در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های بنیادین ضروری است. پیشینه موضوع نشان می دهد این مسئله از منظرهای گوناگون مورد بررسی قرار گرفته، اما در این پژوهش کوشیدیم در نگاهی مبنایی، آن دسته از موانع مسئولیت پذیریِ ایرانیان که ذیل مفهوم منش ملی قرار می گیرند را مورد بررسی قرار دهیم. سوال اصلی ما این بود که مسئولیت پذیری در منشِ ملیِ ایرانیان چه جایگاهی دارد و کدام موانع در این منش نهفته اند؟ در این تحقیق تلاش کردیم با تأکید بر موضوع مسئولیت پذیری، با روشی توصیفی-تحلیلی منش ملّی ایرانیان را از نگاه متفکران و نویسندگان غیرایرانی مورد واکاوی قرار دهیم و موانع پاسخگویی و مسئولیت پذیری را در در این حوزه تا جای ممکن شناسایی کنیم. بررسی ما نشان می دهد تاریخ و فرهنگ سیاسی استبدادی حاکم در طی قرون به تقویت گرایش ها و ساختارهایی در بطن فرهنگ و منش ملی ایرانیان منجر شده که با وجود آگاهی از بایستگی انسانی و اجتماعیِ پاسخگویی در برابر دیگری، آنان را به سبب حس ناامنی و بی ثباتی، به سمت و سوی مسئولیت پذیری کمتر سوق می دهد.

پژوهش حاضر که با هدف بررسی و تشریح تلاش های صورت گرفته در زمینه ی مفهوم سازی منش اخلاقی انجام شد، مروری نظام دار است که با استفاده از روش مرور کتابخانه ای انجام شد. برای انجام پژوهش، کلیدواژه های فارسی و انگلیسی منش اخلاقی، اخلاق و فضیلت های منش در پایگاه های شناخته شده در بازه ی زمانی سال های 1970 تا 2023 جستجو و 38 مقاله استخراج شد. بر اساس معیارهای میزان ارتباط با موضوع پژوهش و اعتبار نویسندگان و مجلات منتشرکننده، 32 مقاله انتخاب گردید. یافته ها نشان داد در سال های اخیر، روان شناسان اخلاق برای پیش بینی رفتار اخلاقی به بررسی آن دسته از صفات شخصیتی می پردازند که با رفتار اخلاقی مرتبط هستند. در پی جهت گیری اخیر، مدل های مختلفی با عناوین متفاوت اما با مضمون مشابه منش های اخلاقی پدید آمده است. از بین مدل های منش اخلاقی به نظر می رسد مدل سه مؤلفه ای کوهن و همکاران (2014) که منش اخلاقی را در قالب ساختاری چندوجهی شامل مؤلفه های انگیزشی، توانایی و هویتی مفهوم سازی می کند، در تعیین و مفهوم سازی مؤلفه ها و مکانیسم های تشکیل دهنده ی منش اخلاقی از جامعیت بیشتری برخوردار است. یافته های این پژوهش می تواند هم به لحاظ نظری و هم کاربردی مؤثر واقع گردد. از جنبه ی نظری، پیشایندهای شخصیتی رفتار اخلاقی و غیراخلاقی تفسیر شده است. همچنین از نظر کاربردی، این یافته ها می تواند در ارزیابی منش اخلاقی، یاری بخش روان شناسان علاقه مند به این حیطه باشد. علاوه بر آن، یافته های پژوهش حاضر می تواند در تعیین ملاک های مناسب هنگام گزینش و جذب نیرو در سازمان ها مؤثر باشد.